อัครบิดร (อังกฤษ: patriarch) ชาวออร์ทอดอกซ์ในประเทศไทยเรียกว่า พระสังฆราช และ ชาวโปรเตสแตนต์ในประเทศไทยเรียกว่าอัครปิตา ส่วนชาวโรมันคาทอลิกในประเทศไทยเรียกว่าพระอัยกา ถือเป็นตำแหน่งมุขนายกชั้นสูงสุดในคริสตจักรอีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ และอื่น ๆ เช่นออเรียนทัลออร์ทอดอกซ์ โรมันคาทอลิก และอัสซีเรียนแห่งตะวันออก แต่เดิมคัมภีร์ไบเบิลใช้คำนี้เพื่อหมายถึง อับราฮัม อิสอัค และยาโคบ ผู้เป็นปฐมบรรพบุรุษของวงศ์วานอิสราเอล และเรียกยุคที่ทั้งสามคนนี้มีชีวิตอยู่ว่ายุคอัครบิดร หลังการสังคายนาไนเซียครั้งที่หนึ่งในปี ค.ศ. 325 ได้มีการแบ่งเขตการปกครองภายในคริสตจักรออกเป็น 3 เขตอัครบิดร ได้แก่ โรม อะเล็กซานเดรีย และแอนติออก แต่ละเขตมีอัครบิดรเป็นประมุข โดยถือเอาอัครบิดรแห่งกรุงโรมเป็นพระสันตะปาปาหรือประมุขสูงสุดในคริสตจักรสากล ต่อมามีการประชุมสภาสังคายนาแห่งแคลซีดันกำหนดให้มีเขตอัครบิดรเยรูซาเลมและเขตอัครบิดรคอนสแตนติโนเปิล แยกออกมาจากเขตอัครบิดรแอนติออก ทำให้ได้เขตอัครบิดร 5 เขต และมีอัครบิดร 5 คนในคริสตจักร โดยอัครบิดรแห่งโรมยังคงเป็นประมุขสูงสุดในคริสตจักรสากล (Ecumenical church) และอัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิลเป็นรอง แต่ถือว่าเป็นใหญ่สุดในคริสตจักรตะวันออกซึ่งใช้ภาษากรีก ทำให้ในทางปฏิบัติอัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิลมีอิทธิพลมากกว่า
ต่อมาเขตอัครบิดรแอนติออกยังถูกแบ่งออกเป็น 3 เขตตามภาษาพิธีกรรม คือ เขตอัครบิดรเมลไคต์ (Melkite) เขตอัครบิดรมาโรไนต์ (Maroniite) และเขตอัครบิดรซีเรียน เขตอัครบิดรกรุงโรมก็แบ่งเป็นอีก 3 เขตพิเศษ คือ เขตอัครบิดรเวนิส เขตอัครบิดรลิสบอน และเขตอัครบิดรกัว เมื่อคริสตจักรแบ่งออกเป็น 2 นิกาย คือฝ่ายตะวันตกกลายเป็นนิกายโรมันคาทอลิก ส่วนฝ่ายตะวันออกเป็นนิกายอีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ เมื่อนิกายออร์ทอดอกซ์แพร่หลายไปยังท้องที่อื่นในภูมิภาคตะวันออก จึงเกิดเขตอัครบิดรต่าง ๆ มากขึ้น เช่น กรีก อาร์มีเนีย รัสเซีย เซอร์เบีย โรมาเนีย เป็นต้น โดยให้เกียรติอัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิลเป็นบุคคลอันดับหนึ่งในบรรดาผู้ที่เท่าเทียมกัน แต่ไม่ใช่เป็นประมุขสูงสุด
เขตอัครบิดร (อังกฤษ: Patriarchate) เป็นเขตอำนาจการปกครองของอัครบิดร อัครบิดรในศาสนาคริสต์ ได้แก่
- มุขนายกสูงสุดในนิกายอีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ เดิมมีห้าตำแหน่งจึงเรียกว่า “เบญจาธิปไตย” ประกอบด้วยมุขนายกแห่งกรุงโรม คอนสแตนติโนเปิล อะเล็กซานเดรีย แอนติออก และเยรูซาเลม แต่ปัจจุบันมีเก้าตำแหน่ง โดยรวมมุขนายกแห่งเซอร์เบีย รัสเซีย จอร์เจีย บัลแกเรีย และโรมาเนีย
- ตำแหน่งมุขนายกระดับสูง 10 ตำแหน่งในคริสตจักรโรมันคาทอลิก ได้แก่ 7 อัครบิดรแห่งตะวันออก (6 องค์จากฝ่ายอีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ และอีกองค์เป็นอัครบิดรละตินแห่งเยรูซาเลม) และลิสบอน เวนิส และอีสต์อินดีส์
ตำแหน่งอัครบิดรเดิมมี 5 ตำแหน่ง ประกอบด้วยสมเด็จพระสันตะปาปาซึ่งเป็นอัครบิดรแห่งโรม อัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิล อัครบิดรแห่งอะเล็กซานเดรีย อัครบิดรแห่งแอนติออก และอัครบิดรแห่งเยรูซาเลม ในปี ค.ศ. 1054 เกิดศาสนเภทรตะวันออก-ตะวันตก (East-West Schism) ทำให้คริสตจักรแยกออกเป็นเขตอัครบิดรที่ใช้ภาษาละติน คือนิกายโรมันคาทอลิกในปัจจุบัน และสี่เขตอัครบิดรที่ใช้ภาษากรีกซึ่งเป็นนิกายอีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ในปัจจุบัน ส่วนอัครบิดรแห่งแอนติออกย้ายสำนักไปตั้งที่ดามัสกัสในคริสต์ศตวรรษที่ 13 ในระหว่างสมัยการปกครองของพวกมามลุคชาวอียิปต์ผู้มาพิชิตซีเรีย แม้ว่าจะตั้งอยู่ในดามัสกัสแล้ว แต่ตำแหน่งนี้ก็ยังเรียกว่าอัครบิดรแห่งแอนติออก ตำแหน่งอัครบิดรของออร์ทอดอกซ์ทั้งสี่ อันได้แก่ คอนสแตนติโนเปิล อะเล็กซานเดรีย แอนติออก และเยรูซาเลม และหนึ่งตำแหน่งทางตะวันตกในกรุงโรมถือกันว่าเป็นตำแหน่ง “ผู้อาวุโส” (กรีก: πρεσβυγενή หรือ παλαίφατα หรือ “ผู้เกิดก่อน” โดยแต่ละตำแหน่งก็มีหนึ่งในอัครทูตเป็นอัครบิดรองค์แรก ได้แก่ นักบุญอันดรูว์ นักบุญมาระโกผู้นิพนธ์พระวรสาร นักบุญซีโมนเปโตร นักบุญยากอบผู้ชอบธรรม และนักบุญเปโตรอีกครั้งตามลำดับ ในบางประเทศให้เขตอัครบิดร (Patriarchate) มีสถานะเป็นนิติบุคคลคือถือว่าเป็นบรรษัท (corporation) แบบหนึ่ง สามารถดำเนินการฟ้องร้องคดีในศาลได้
พระสันตะปาปา (โปรตุเกส: Santo Papa; อังกฤษ: Pope) หมายถึง มุขนายกแห่งคริสตจักรกรุงโรม (Bishop of the Church of Rome) และผู้นำคริสตจักรโรมันคาทอลิกทั่วโลก คริสตจักรนี้ถือว่าพระสันตะปาปาเป็นผู้สืบตำแหน่งจากนักบุญซีโมนเปโตรอัครทูตของพระเยซู สมเด็จพระสันตะปาปาฟรานซิสเป็นพระสันตะปาปาพระองค์ปัจจุบันตามการประชุมเลือกตั้งพระสันตะปาปาในวันที่ 13 มีนาคม ค.ศ. 2013 ตำแหน่งของพระสันตะปาปา ในภาษาอังกฤษเรียก ปาปาซี (Papacy) และรัฐบาลคริสตจักรในพระสันตะปาปาเรียก “สันตะสำนัก” ตั้งอยู่ที่กรุงโรม โดยถือตามความเชื่อสืบมาว่า นักบุญเปโตรและนักบุญเปาโลอัครทูตได้พลีชีพเป็นมรณสักขีในศาสนาคริสต์ที่นี่ พระสันตะปาปายังทรงดำรงตำแหน่งประมุขนครรัฐวาติกันด้วย ซึ่งเป็นรัฐอธิปไตยที่ตั้งอยู่ภายในกรุงโรม ตำแหน่งพระสันตะปาปาถือเป็นตำแหน่งที่เก่าแก่ที่สุดในโลกตำแหน่งหนึ่ง และมีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์โลกในสมัยโบราณพระสันตะปาปามีหน้าที่หลักในการเผยแผ่ศาสนาคริสต์และตัดสินข้อขัดแย้งด้านความเชื่อภายในคริสตจักร[4] ในสมัยกลางพระสันตะปาปามีบทบาทสำคัญมากในทางโลกในยุโรปตะวันตกด้วย เช่น เป็นผู้ตัดสินความขัดแย้งระหว่างประมุขของรัฐ รวมถึงสงครามหลายครั้ง ปัจจุบันนี้นอกจากจะทำหน้าที่ด้านเผยแผ่ศาสนาคริสต์แล้ว พระสันตะปาปายังปฏิบัติพระกรณียกิจด้านคริสต์ศาสนสัมพันธ์และศาสนสัมพันธ์ งานการกุศล และการปกป้องสิทธิมนุษยชนด้วยตั้งแต่สมัยใหม่เป็นต้นมา พระสันตะปาปาได้สูญเสียอำนาจทางฝ่ายโลก ปัจจุบันจึงเน้นแต่ด้านศาสนา ในปี ค.ศ. 1870 คริสตจักรโรมันคาทอลิกมีประกาศคำสอนต้องเชื่อว่าพระสันตะปาปาไม่เคยผิดพลาดในการกำหนดหลักความเชื่อและศีลธรรมแต่ก็ไม่ค่อยประกาศใช้บ่อยครั้งนัก การประกาศครั้งแรกเกิดขึ้นในปี ค.ศ. 1950 เรื่องยืนยันว่าเรื่องแม่พระรับเกียรติยกขึ้นสวรรค์เป็นคำสอนต้องเชื่อ
เขตอัครบิดรเวนิส (อังกฤษ: Patriarchate of Venice) เป็นเขตอัครบิดรโรมันคาทอลิกที่ตั้งอยู่ภายในแคว้นเวเนโต ประเทศอิตาลี เขตอัครบิดรเวนิสมีต้นกำเนิดมาจากมุขมณฑลโอลีโวโลซึ่งก่อตั้งมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 774 ต่อมาในปี ค.ศ. 1091 ได้เปลี่ยนชื่อเป็นมุขมณฑลกัสเตลโล และในวันที่ 8 ตุลาคม ค.ศ. 1451 จึงถูกยกสถานะขึ้นเป็นเขตอัครบิดร โดยยุบเขตอัครบิดรกราโดมารวมกับเขตอัครบิดรเวนิสในเวลาเดียวกันนี้ พระสันตะปาปาในสมณสมัยต่อ ๆ มายังขยายอาณาเขตของเขตอัครบิดรออกไปอีก โดยให้ยุบมุขมณฑลเอกวีลีโอมารวมในปี ค.ศ. 1466 และยุบมุขมณฑลตอร์เชลโลมารวมอีกในปี ค.ศ. 1818 ปัจจุบันเขตอัครบิดรมีเวนิสมีพื้นที่ 874 ตารางกิโลเมตร แบ่งออกเป็น 128 เขตแพริช มีคริสต์ศาสนิกชนโรมันคาทอลิกอาศัยอยู่ 349,163 คน (สถิติปี ค.ศ. 2011) มีมหาวิหารนักบุญมาระโกเป็นอาสนวิหารประจำเขต อัครบิดรของปัจจุบันคือพระคาร์ดินัลฟรันเชสโก โมราเกลีย ซึ่งได้รับแต่งตั้งมาตั้งแต่วันที่ 31 มกราคม ค.ศ. 2012 อัครบิดรแห่งเวนิส ปัจจุบันมีอัครบิดรในคริสตจักรละตินอยู่ 5 ตำแหน่ง นอกจากอัครบิดรแห่งเวนิส ก็ได้แก่ อัครบิดรแห่งกรุงโรม อัครบิดรแห่งลิสบอน อัครบิดรแห่งอีสต์อินดีส์ และอัครบิดรละตินแห่งเยรูซาเลม ในประวัติศาสตร์คริสตจักรโรมันคาทอลิกมีอัครบิดรแห่งเวนิส 3 องค์ได้รับการประกาศเป็นนักบุญ ได้แก่ นักบุญโลเรนโซ จุสตีนีอานี และนักบุญจูเซปเป เมลคีออร์เร และนักบุญอันเจโล จูเซปเป รอนกัลลี และมี 3 องค์ได้เป็นพระสันตะปาปา คือ สมเด็จพระสันตะปาปาปิอุสที่ 10 สมเด็จพระสันตะปาปาจอห์นที่ 23 และสมเด็จพระสันตะปาปาจอห์น ปอลที่ 1